آیا برای شما هم پیش آمده که تا از دست رفتارهای نادرست کودک خود خسته شده و تنها راه باقی‌مانده را استفاده از روش‌های تنبیه سخت و خشونت‌آمیز ببینید؟ در واقع یکی از رایج‌ترین مشکلات والدین، نحوه برخورد با رفتارهای اشتباه فرزندان و جایگزین کردن آنها با رفتار مناسب است. خبر خوب این است که راه حل این مشکل، آشنایی با روش‌های اصولی تشویق و تنبیه کودکان است.
در ادامه این مقاله از ایده آل مگ، به بررسی و آموزش اصول صحیح تشویق و تنبیه، تأثیرات و روش‌های آنها خواهیم پرداخت. همراه ما باشید.
فهرست مطالب
تنبیه چیست؟
آیا تنبیه در رفتار کودک مؤثر است؟
تنبیه مثبت در کودک چیست؟
تنبیه منفی در کودک چیست؟
شرایط تنبیه کودک به منظور تأثیر
راه هایی برای مجازات کودک بدون آسیب به عزت نفس کودک
تنبیه‌هایی که نباید از آنها استفاده کنید
بهترین روش‌های برخورد و تنبیه کودک خطاکار
سخن پایانی
تنبیه چیست؟
تنبیه به معنی افزودن یک محرک منفی و ناخوشایند، یا حذف یک معیار خوشایند و مثبت، جهت کاهش یا حذف یک رفتار نامناسب است. به بیان دیگر، از تنبیه به عنوان یک روش آموزشی مناسب برای مجازات یک فرد در نتیجه تخلف یا کار اشتباه او استفاده می‌شود تا از تکرار مجدد آن رفتار، جلوگیری شود.
آیا تنبیه در رفتار کودک مؤثر است؟
اگر می‌توانستیم کودکانمان را تنها با استفاده از روش‌های مثبت تربیت کنیم، خیلی عالی بود؛ اما نمی‌توانیم. برای آموختن الگوهای رفتاری شایسته، هم بازخوردهای مثبت و هم منفی یا همان تنبیه لازم هستند. وقتی به کودکان آموزش داده می‌شود که چگونه رفتارهای خوب یا بد خود را کنترل کنند، می‌آموزند که چگونه از آسیب جلوگیری کرده و با عواقب و مسئولیت اقدامات خود آشنا می‌شوند.
توجه داشته باشید که تنبیه به‌تنهایی نمی‌تواند همه تغییرات رفتاری دلخواه را در کودک به وجود آورد؛ چرا که به طور کلی روشی بازدارنده است که به کودک می‌آموزد چه‌کاری را نباید انجام دهد. برای افزایش تأثیرگزاری تنبیه باید با انواع و آداب صحیح آن آشنا شد.
تنبیه مثبت در کودک چیست؟
تنبیه مثبت به معنای افزودن یک محرک یا بازخورد ناخوشایند، پس از وقوع رفتاری اشتباه به محیط است؛ برای مثال هنگامی که کودک شما به خواهر خود بی‌احترامی کلامی می‌کند، ممکن است شروع به سرزنش او کرده و با کلمات نقد خود به او بفهمانید که مرتکب خطا شده است.
هدف از این نوع تنبیه کاهش احتمال تکرار این رفتارهای ناخواسته در آینده است. این رویکرد ممکن است در شرایط خاصی مؤثر باشد؛ اما سرزنش و بازخورد منفی به کودک تنها یک قسمت از معادله است. هدایت فرزندتان به سمت رفتارهای جایگزین و مناسب موقعیت، گام اصلی تنبیه مثبت است.
تنبیه منفی در کودک چیست؟
در علم روانشناسی تنبیه منفی، به معنای حذف و محروم کردن چیزی است. به همین دلیل، مجازات منفی اغلب با عنوان «مجازات حذف» هم شناخته می‌شود. در این روش کودک از یک فعالیت یا موقعیت محروم می‌شود تا نتواند مورد توجه و تمجید قرار بگیرد؛ برای مثال هنگامی که دانش آموزی بر سر همکلاسی‌اش فریاد میزند، معلم از او کارت امتیازش را که برای جایزه گرفتن لازم است، می‌گیرد.
در نمونه‌ی دیگری بعد از اینکه دو کودک بر سر اینکه چه کسی با یک اسباب‌بازی جدید بازی کند درگیر می‌شوند، مادر به سادگی اسباب‌بازی را از هر دو فرزند می‌گیرد.
از دست دادن دسترسی به یک اسباب‌بازی، از دست دادن پاداش‌ها و … همه نمونه‌هایی از مجازات منفی بوده که در هر مورد، چیز خوبی در نتیجه رفتار نامطلوب فرد حذف می‌شود.
این روش هنگامی بهترین اثر را دارد که کودک حس کند چیز با ارزشی را از دست می‌دهد.
شرایط تنبیه کودک به منظور تأثیر
با توجه به اینکه گاه تنبیه به عنوان یک روش مدیریت، لازم می‌شود، این پرسش شکل می‌گیرد که: چه وقت، چگونه و با چه اصولی باید از تنبیه استفاده کنیم، که مفیدترین تأثیر خود را بگذارد. آشنا نبودن با اصول اصلی و پایه تنبیه کردن می‌تواند باعث ایجاد تأثیر مخرب و جبران‌ناپذیر در کودکان شود. بعضی از این اصول عبارت‌اند از:
برای انتقام تنبیه نکنید
شخصیت یک کودک بر اساس الگوهای رفتاری پدر و مادر او شکل می‌گیرد؛ در نتیجه اگر تنها برای انتقام فرزند خود را تنبیه کنید، به او انتقام گرفتن و رفتارهای ناسالم را می‌آموزید. با تکرار این بازی‌هایی که ذهن پاک کودک هنوز توانایی هضمشان را ندارد، باعث نهادینه شدن رفتارهای پرخاشگرانه و ایجاد اختلالات روحی در بزرگسالی او خواهید شد.
تنبیه باید هدف‌دار باشد
یک اصل پایه در تربیت، آن است که باید هدفی در پشت هر کدام از تنبیه‌های ما وجود داشته باشد، تا علاوه بر ترک عادت بد موجب ایجاد عادات خوب هم شود. بی‌هدف بودن تنبیه علاوه بر آثار منفی بر رفتار کودک، باعث ایجاد حس پرخاشگری نسبت به دیگران به خصوص فرد تنبیه‌کننده خواهد شد.
به علاوه، تنبیه وقتی مؤثر است که موقتی و هدف‌دار باشد. اگر بارها بی‌هدف و در شرایطی که لازم نیست، کودک را تنبیه کنیم، تنبیه اثربخشی خود را از دست می‌دهد. آنجا است که در شرایطی که واقعاً نیاز به تنبیه دارید، دیگر تنبیه‌هایتان برای فرزندانتان بی‌اعتبار خواهند بود.
سعی کنید در هر بار تنبیه، هدف را روی اصلاح یک رفتار ناپسند بگذارید. اگر در یک زمان، کودک را برای رفتارهای ناپسند متعددش با هدف‌های مختلف تنبیه کنید، کودک گیج شده و نمی‌تواند علت و هدف اصلی این تنبیه را درک کند.
ارائه راه‌حل و رفتار جایگزین
همان‌طور که در پیش‌تر گفته شد ذات تنبیه بازدارنده بوده و به کودک می‌آموزد که چه‌کاری را نباید انجام دهد؛ اما نمی‌آموزد که چگونه باید رفتار کند. برای مثال هنگامی که سارا دوساله برای برداشتن لیوان از صندلی بالا می‌رود، مادرش او را از صندلی پایین آورده و به خاطر این عمل او را سرزنش می‌کند. ممکن است سارا ناراحت شود یا حتی گریه کند و بگوید «دیگر بالا نمی‌روم»؛ اما هنوز فرایند تنبیه کامل نشده است.
در اینجا سارا متوجه رفتار اشتباه خود شده است، اما نمی‌آموزد که می‌تواند از جای امن‌تری لیوان بردارد یا از بزرگ‌ترها بخواهد این کارا برای او انجام دهند. او فهمیده است که چه کاری را نباید بکند؛ ولی هنوز یاد نگرفته چه باید بکند. اینجاست که از اهمیت ارائه راه‌حل و رفتار جایگزین آگاه می‌شویم.
گام بعدی در ادامه مثال قبل، آموزش مادراست. مادر باید به فرزند بیاموزد که دفعه‌ی بعدی برای رسیدن به لیوان باید از شخص دیگری کمک بگیرد.
پنهانی بودن تنبیه
در اکثر موارد تنبیه باید به صورت پنهانی و به دور از دیگران انجام بگیرد؛ چرا که سرزنش و تنبیه کودک در جمع باعث کاهش اعتماد به نفس و افزایش حس حقارت اجتماعی در او می‌شود. با تکرار این عمل، اثرات بسیار مخرب و جبران‌ناپذیری از جمله ایجاد حس ناامنی نسبت به پدر مادر در شخصیت نوپای کودک ایجاد می‌شود.
به عنوان مثال می‌توان به کودکی اشاره کرد که از هیجان مهمان‌ها بر روی دیوار اتاقش نقاشی بکشد. هنگامی که مادر متوجه این خراب‌کاری شود، می‌تواند درست در مقابل مهمان‌ها شروع به سرزنش کودک کرده و او را تا آخر شب تنها به اتاقش بفرستد تا تنبیه شود.
در این لحظه، نه تنها خوشحالی کودک به خاطر حضور مهمان‌ها از بین رفته؛ بلکه اعتماد به نفس خود را هم از دست می‌دهد. در نقطه مقابل چنین تنبیهی می‌توان تا پس از رفتن مهمان‌ها صبر کرد و بعد مداد رنگی‌های کودک را از او گرفته و تا یک هفته به او اجازه استفاده نداد تا تنبیه شود. در چنین شرایطی اعتماد به نفس اجتماعی کودک آسیب نخواهد دید.
توجه به هماهنگ بودن به تنبیه با اشتباه کودک و سن و سال او
انتخاب تنبیه مناسب با اشتباه کودک، اولین گام برای سازنده بودن آن است. برای مثال محمد ۹ ساله را به خاطر کتک زدن خواهرش به اتاقش فرستادند. او در آنجا با کامپیوتر و اسباب‌بازی‌هایش مشغول بازی می‌شود. وقتی مادرش به او گفت که می‌تواند بیرون بیاید، در حال بازی با ماشین موردعلاقه بود. او حتی فراموش کرده بود که تنبیه شده است.
به علاوه، وقتی از اتاق خارج شد، خواهرش را دوباره کتک زد تا باز هم به اتاقش فرستاده شود. در چنین موقعیتی از تنبیه مناسبی برای این کودک با توجه به کار اشتباهش استفاده نشده است.
به بیان دیگر، ابتدا با توجه به رفتار اشتباه، یک تنبیه واقعی (مثبت یا منفی) انتخاب کنید. اگر تصمیم دارید از تنبیه منفی استفاده کنید، باید مدت زمان محرومیت را برحسب سن کودک تعیین کنید. گذراندن دوره‌های طولانی تنبیه در یک اتاق یا محروم کردن برای چند هفته، مؤثر نخواهد بود؛ چرا که استفاده بیش از حد و خارج از زمان استاندارد از تنبیه، باعث عادت کردن کودک به آن شده خاصیت خود را از دست می‌دهد.
دکتر وانس هال می‌گوید: «یک کودک را می‌توان در ازای هرسال از سنش، یک دقیقه اخراج کرد» بر اساس این اصل برای یک کودک پنج‌ساله، پنج دقیقه تنبیه و محروم کردن کافی است. برای بسیاری از کودکان همین زمان‌های ناچیز هم کافی هستند تا بتوانند از تکرار دوباره رفتار اشتباه خود دست بردارند.
راه هایی برای مجازات کودک بدون آسیب به عزت نفس کودک
همان‌طور که میدانید تمام تلاش ما بر این است تا بتوانیم بدون آسیب به شخصیت، اعتماد و عزت‌نفس کودک، رفتارهای او را اصلاح کنیم. با عمل به راهکارهای زیر می‌توانیم به هدف خود برسیم.
مجازات نباید عاطفی باشد
اگر کودکی تمایلی به اطاعت نداشته باشد، برخی والدین عصبانی می شوند و حتی اگر عاشق فرزندان خود باشند، نمی توانند عصبانیت خود را کنترل کنند. این غالباً ناشی از انتظارات بزرگ از کودکان است. وقتی این انتظارات با واقعیت روبرو می شوند، والدین ناراضی می شوند.
مجازات در مقابل عموم غیرقابل قبول است
اولین جایی که شخصیت اجتماعی کودک در آن شکل می‌گیرد ، خانواده است. هنگامی که خانواده به عنوان کانون اعتماد به نفس کودک او را در مقابل دوستان و جمع تنبیه می‌کند، تمام تصورات و شخصیت نوپای کودک فرو می‌ریزد. به بیان دیگر مجازات عمومی ، کودکان را خجالت‌زده و عصبانی می‌کند.
کودکی که اغلب در ملأعام مجازات می‌شود همیشه احساس حقارت می‌کند و انتظار تکرار اوضاع را دارد. در بزرگسالی ، آنها می‌توانند به شخصی تبدیل شوند که کاملاً به عقیده دیگران متکی باشند و قادر نخواهند بود مستقل تصمیم بگیرند.
اگر تهدید به مجازات كردید باید مجازات كنید
کودک را به مجازاتی که قصد انجام آن را ندارید، تهدید نکنید. به عنوان یک الگو، همیشه به حرفی که می‌زنید، عمل کرده و حرف‌های خود را جدی بگیرید. تهدیدهای پوچ باعث تثبیت عادت‌های بد در کودک شده و تغییر را دو چندان سخت می‌کند.
بسیاری از کودکان هنگامی که چندین بار در معرض تهدیدهای بیهوده قرار بگیرند، ترس و احترام خود را نسبت به والدین کنار گذاشته و بدون توجه به عواقب کارهایشان، رفتار می‌کنند.
وقتی نمی دانید چه کسی مقصر است ، همه را مجازات کنید!
اگر والدین مطمئن نباشند که مقصر چه کسی است، باید همه فرزندان حاضر در صحنه را تنبیه کنند؛ برای مثال هنگامی که دو فرزند پسر شما بر سر بازی‌های کامپیوتری با هم دعوا می‌کنند، به عنوان تنبیه بهتر است هر دو آنها را از بازی کردن تا یک روز محروم کنید. در این شرایط هر دو کودک خواهند فهمید که اعمال بد آنها برای یکدیگر هم عواقبی خواهد داشت. چنین مجازاتی باعث می‌شود تا به خاطر بازی کردن هم که شده است، دیگر دعوا نکنند. اگر فرزند شما با دوست خود باشد، شما به هیچ وجه اجازه تنبیه یا سرزنش فرزندان دیگران را ندارید.
کودکان فقط باید به خاطر اقدامات بد فعلی مجازات شوند ، نه برای اشتباهات گذشته
یكی از مهم‌ترین قوانین فرزند آوری «مجازات، بخشش و فراموشی» است. كودكی كه مرتباً به خاطر اشتباهات گذشته خود مجازات می‌شود، نمی‌تواند فرد قدرتمندی باشد. آنها از انجام کاری جدید می‌ترسند. اگر قصد تنبیه کودک را دارید، باید درست پس از رفتار ناپسندش این کار را انجام دهید. هر تنبیهی، با گذر زمان اثرش را از دست می‌دهد و ممکن است کودک نتواند ارتباط تنبیه را با عمل ناپسندش درک کند. اگر به هر دلیلی امکان تنبیه وجود نداشت، والدین باید به کودک توضیح دهند که چه اشتباهی انجام داده است و به او رفتار درست را بیاموزند.
مجازات باید متناسب با سن و سرگرمی آنها باشد
فرایند مجازات باید روشن و متعادل باشد. بی شک برای نمرات بد و شکستن یک پنجره از تنبیه یکسانی استفاده نخواهیم کرد. هرچقدر آسیب رفتار نامناسب کمتر باشد، مجازات‌های کوچک‌تری هم به دنبال خواهد داشت. همچنین، شما باید علایق و ترجیحات کودک را هم در نظر بگیرید.
اگر کودک عاشق رسانه‌های اجتماعی است، باید زمان استفاده از آنها را محدود کنید که این یک مجازات خوب خواهد بود؛ و اگر کودک به هیچ وجه از آن استفاده نمی‌کند، باید به روش دیگری برای مجازات کردن او فکر کنید. کودکی که همیشه برای چیزهای مختلف مجازات یکسانی می‌شود، نمی‌تواند درک خوبی از ارزش‌های اخلاقی و رفتارهای اشتباه داشته باشد؛ زیرا نمی‌تواند اهمیت کارها را تشخیص دهد.
از کلمات بد یا توهین آمیز استفاده نکنید
بسیاری از والدین وقتی احساساتی می شوند متوجه صحبت خود نمی شوند. همیشه به یاد داشته باشید که فرزندان شما، از تماشای شما یاد می‌گیرند. چیزهایی که به فرزندان خود می‌گویید انجام دهند، به اندازه آنچه شما به فرزندان خود نشان می‌دهید اهمیت ندارند. مراقب رفتار و کلمات خود باشید. اگر دوست ندارید که در آینده فرزندتان از کلمات توهین‌آمیز استفاده کند، پس شما نیز مؤدب باشید؛ حتی در هنگام تنبیه کردن.
کاری را جلوی فرزندان خود انجام ندهید که دوست ندارید آنها در حضور شما انجام دهند؛ به عنوان مثال، اگر بر اهمیت رفتار خوب برای فرزندان خود تأکید می‌کنید، اما هر شب را با توهین و سرزنش‌های بی‌ادبانه و فریاد زدن بر سر فرزند یا مادر سالمند خود می‌گذرانید، داشتن رفتار بد با اطرافیان را برای کودک توجیه می‌کنید.
پیامدهای طبیعی
فرزند شما به مدت دو هفته برای انجام تحقیق مدرسه فرصت داشته است. شب قبل از موعد تحویل تحقیق او در هراس است. این در حالی است که هفته پیش ، به او هشدار داده‌اید تا آخرین لحظه کار را به تأخیر نیندازد ، اما به هر حال این اتفاق افتاده است. او اکنون از شما می‌خواهد که به او کمک کنید. به او كمك نكنيد و بگذاريد كه نتيجه اقداماتش را تجربه كند. اضطراب ، از بین رفتن خواب و نمره بد به او می‌آموزد که دفعه دیگر تصمیمات بهتری بگیرد.
تنبیه‌هایی که نباید از آنها استفاده کنید
تحقیقات نشان می‌دهد که آگاه نبودن بسیاری از والدین باعث می‌شود تا از روش‌هایی مانند ضرب و شتم، سیلی زدن و سایر انواع تنبیه بدنی در اصلاح رفتار کودک استفاده کنند. مجازات شدید جسمی و شفاهی علاوه بر بی‌تأثیر بودن، می‌تواند به سلامت جسمی و روانی کودک در درازمدت آسیب برساند.
آشنایی با اشتباهات و روش‌های ممنوعه تنبیه می‌تواند به مؤثرتر بودن آن کمک کند. در ادامه به بررسی ۶ تنبیهی که باید از انجام آن اجتناب کرد می‌پردازیم.
کتک زدن کودک
کتک زدن به جای آموزش مسئولیت‌پذیری و کنترل خود، پرخاشگری و خشم را در کودکان افزایش می‌دهد. مطالعه بر روی کودکان متولدشده در ۲۰ شهر بزرگ ایالات‌متحده نشان داد که خانواده‌هایی که از تنبیه بدنی استفاده می‌کنند، در یک چرخه منفی گرفتار می‌شوند. به بیان دیگر، هرچه بچه‌ها بیشتر مورد ضرب و شتم قرار بگیرند، بعداً رفتار نامناسب‌تری از خود نشان می‌دهند که این امر باعث کتک زدن بیشتر در پاسخ می‌شود.
کتک زدن آسیب جدی‌تری را به ویژه در کودکان زیر ۱۸ ماه به جا می‌گذارد. کودکانی که مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرند سطوح بالاتری از هورمون‌های مرتبط با استرس سمی را نشان می‌دهند. تنبیه بدنی ممکن است بر رشد مغز هم تأثیر منفی بگذارد.
تنبیه کودک با سس تند و فلفل
تنبیه کودک با سس تند و فلفل یک روش بحث‌برانگیز برای اصلاح رفتار در کودکان است. در حالی که برخی از والدین این روش را به عنوان آخرین راه‌حل تمرین می‌کنند، بسیاری از روانشناسان کودک آن را نوعی کودک‌آزاری می‌دانند؛ به طوری که در برخی از مناطق ایالات‌متحده، این کار غیرقانونی بوده و مجازات خواهد داشت.
بسیاری از انواع سس تند حاوی کپسایسین، ماده شیمیایی است که گرما و ادویه را به چاشنی اضافه می‌کند. در کودکان خردسال، استفاده از سس تند و این ماده بر روی زبان نه تنها می‌تواند باعث گرمای دردناک شود، بلکه باعث تورم زبان هم می‌شود که تنفس را برای کودک مشکل می‌کند. در برخی موارد باعث خفگی کودکان هم شده است. به طور کلی استفاده از این روش علاوه بر آسیب‌های جسمی، آسیب‌های روانی‌ای هم برای کودک به همراه خواهد داشت.
تنبیه کودک با قاشق داغ
تنبیه کودک با استفاده از قاشق یک نوع روش تربیتی نیست بلکه یک نوع کودک‌آزاری غیرانسانی شمرده می‌شود. سوزاندن کودک با قاشق داغ باعث ایجاد آسیب‌های فیزیکی بر بدن کودک خواهد شد که تا بزرگسالی ممکن است باقی بمانند. انتخاب چنین روش تنبیهی بیشتر توسط والدینی که سلامت روحی درستی ندارند (مشکلات روانی یا اعتیاد)، صورت می‌گیرد.
سوزاندن کودک با قاشق داغ، سیگار یا … باعث از بین رفتن رابطه عاطفی کودک با والدین خود شده و جای آن را حس ترس و تنفر پر خواهد کرد.
تنبیه کودک با دوش آب سرد
اگر فکر می‌کنید با گرفتن حمام آب گرم و جایگزین کردن آن با دوش آب سرد، می‌توانید به تربیت کودک خود کمک کنید، سخت در اشتباه هستید. چنین تنبیهاتی بسیار بیشتر از ظرفیت یک کودک بوده و به رشد او کمکی نخواهد کرد. بارها دیده شده چنین روش‌هایی ممکن است باعث به وجود آمدن بیماری‌هایی مثل ذات‌الریه، سرماخوردگی‌های شدید و … شوند.
آثار درازمدت تنبیه کودک
همان‌طور كه بارها اشاره شد، نتايج تنبيه تنها به يك يا دو روز منتهی نمی‌شود؛ بلكه آثار درازمدت هم به همراه خواهد داشت. بسياری از اين آثار نه تنها در كودكی بلكه تا بزرگسالی هم به همراه فرد بوده و بر روی زندگی او تأثیر منفی می‌گذارند.در ادامه با تعدادی از این آثار آشنا خواهیم شد.
هیجانات نامطلوب
ذهن كوچك و نوپای كودك مانند يك خرگوش ماجراجو مدام به دنبال تجربه كردن و هيجان است. هنگامی كه ميل به هيجان كودك به جای هيجانات مثلت ناشی از بازی، خوشحالی يا موفقيت، با هیجان منفي ناشی از ترس، شرمساری، درد و … پر شود، ذهن او بيمار می‌شود. در اين صورت بسياری از كودكان دچار بی‌خوابی‌های شبانه يا گوشه‌گیری‌های طولانی‌مدت می‌شوند.
تنبیه، صدمه زدن به دیگران را توجیه می‌کند
تنبیه کودک باعث کاهش اعتماد او به پدر و مادر کودکی و در بزرگسالی بی‌اعتمادی نسبت به دیگران می‌شود. این بی‌اعتمادی زمینه ایجاد روابط ناسالم را فراهم می‌سازد. بسیاری از والدین از تنبيه براي ساختن احترام استفاده می‌کنند، در حالي كه نمی‌دانند اين عمل در آینده باعث می‌شود تا فرزندشان از همين روش براي ارتباط با ديگران در روابط كاري و احساسي خود استفاده كنند.
آنها با الگوي احترام از روي ترس روزها را سپري كرده و در نهايت روزي همين کار را با بقيه خواهند كرد. اين اشخاص كه قرباني تنبیه‌های كودكي خود هستند، تنبيه را لايق هر شخصي می‌بینند كه آنها را آزار دهد. در بسياري از موارد حتي خود فرد دست به تنبيه، دعوا يا آسيب به اطرافيان خود ميزند؛ چرا كه از بچگی آموخته است هر كار نادرست تنبيهی در پيش دارد.
انجام رفتارهای نادرست در غیاب تنبیه
همه ما میدانیم که نمی‌توان همیشه در کنار کودکان خود بوده و رفتارهای آنان را کنترل کنیم. تنبیه‌های پشت سر هم باعث می‌شوند تا کودک محیط خانه را قفسی پر از مجازات تصور کرده و به خود اجازه دهد در مواقعی که امکان تنبیه وجود ندارد، هرگونه که دوست دارد رفتار کنند. چنین تفکراتی نتیجه تنبیه طولانی مدت است.
چنین فرزندی هیجانات و نا آرامی‌های درونش را در خارج از خانه یا مقابل دیگران نشان می‌دهد که می‌داند مجازاتی در پی نخواهد بود. از طرفی در درازمدت کودک به فرایند تنبیه شدن عادت کرده و با خود می‌گوید که در نهایت دوباره تنبیه خواهم شد.
ایجاد پرخاشگری در کودک
با توجه به اینکه کودک از والدین خود الگوبرداری می‌کند، تکرار و زیاده‌روی در تنبیه کودک باعث به وجود آمدن الگوهای بی‌ادبی، رفتارهای عصبی و پرخاشگرانه می‌شود. اين مسئله با هر بار تكرار تنبيه بيشتر نمايان می‌شود؛ به طوري كه كودك نسبت به تنبيه بی‌تفاوت می‌شود.
بی‌تفاوت شدن نسبت به تنبيه تمام ماجرا نيست، چراكه اين كودك به روش‌های خشانت آميز و سرزنش‌های رفتاری در مقابل اعمالش عادت كرده است. در چنين شرايطی كودك با کوچک‌ترین محرك محيطی شروع به پرخاش و بی‌ادبی به اطرافيان خواهد كرد.
بهترین روش‌های برخورد و تنبیه کودک خطاکار
اکنون‌که با بایدها و نبایدهای تنبیه کودک آشنا شدیم، بهترین برخورد با کودک خطاکار چیست؟ در ادامه همراه ما باشید تا بهترین راههای تنبیه و تشویق کودک را باهم یاد بگیریم.
سکوت راهکار طلایی
سکوت برای مدت معینی باعث آرامش شده و به کودک فرصت تفکر می دهد.
تک تک مسائل نیازی به دعوا و تنبیه ندارد
نفس عمیق بکشید
وقتی صدای شما بلند می‌شود، ادامه دادن در آن مسیر فقط موضوع را بدتر می‌کند. در چنین موقعیتی کودکان را به اتاق خود بفرستید سپس وقتی همه آرام شدند، به آنها نزدیک شوید.
پیشنهاد و دستور متفاوت هستند
بین دو جمله «بهتر است بازی نکنی» و «بازی نکن» تفاوت زیادی وجود دارد. جمله اول یک پیشنهاد بوده در حالی که دومی یک دستور است؛ بنابراین، تلاش کنید در بیشتر موارد فقط به فرزندانتان پیشنهاد دهید که کاری انجام دهند یا ندهند.
اگر کودکی از نظر عاطفی قوی باشد و به دلیل مخالفت با یک پیشنهاد مجازات شود، اشکالی ندارد؛ اما اگر حساس باشد، می‌تواند آسیب ببیند.
پدر و مادر فعال
اگر در زمان آرامش با کودک خود کار کنید، به آنها کمک خواهید کرد که چگونه بر رفتار خود در لحظه های حساس مسلط باشند.
مقتدر باشید نه مستبد
البته که باید برای فرزندان خود محدودیت‌هایی تعیین کنید؛ اما اگر همه قوانین را در یک چهارچوب خاص تنظیم کرده و می‌خواهید فرزندانتان تنها از این قوانین پیروی کنند، احتمال ایجاد ناسازگاری را به وجود می‌آورید. در عوض، اگر به آنها اجازه دهید به وضع قوانین کمک کنند، آنها می‌توانند سازش و کار را به عنوان یک گروه یاد بگیرند.
به علاوه، احتمالاً احساس می‌کنند كه این قوانین عادلانه هستند و از آنها پیروی می‌کنند. به عنوان مثال، بچه‌ها می‌توانند به ترسیم یک جدول کار در خانه کمک کنند که مشخص می‌کند چه کارهایی باید انجام شود و چه زمانی نوبت به انجام آنها می‌رسد. بچه‌های بزرگ‌تر می‌توانند محدودیت تماشای تلویزیون در شب‌های امتحان را تعیین کنند.
در صورت شکسته شدن قوانین، اطمینان حاصل کنید که پیامدهای آن کاملاً توضیح داده شده است. عواقب را تعیین کرده و به آنها عمل کنید. اگر به فرزندتان بگویید، فریاد نکش در غیر این صورت، به پارک نمی‌رویم، ولی به پارک بروید، رفتار او اصلاح نمی‌شود؛ اما اگر انتظارات و پیامدهای رفتار بد را از قبل روشن كنید و در صورت لزوم آن پیامدها را اجرا کنید، احتمالاً دفعه بعد بهتر رفتار خواهد كرد.
مجازات را به حل مسئله تبدیل کنید
کودکان اغلب دلیلی برای بدرفتاری دارند. اگر در لحظه‌ای که خوب رفتار می‌کنند با کودکان خود صحبت کنید، ممکن است متوجه شوید دلیل رفتار آنها چیست. پی بردن به ریشه یک مشکل به شما کمک می‌کند تا طرز فکر خود را تغییر داده و با کمک خود فرزند به پیدا کردن راه‌حل بپردازید.
بچه های خود را تشویق کنید، اما پاداش را محدود کنید
تشویق به فرزندان شما می‌آموزد که به جای اینکه به دنبال تأیید باشند، به دنبال رضایت درونی باشند. آنها یاد می‌گیرند حال درونی خود را ارزیابی کرده و برای ثابت نگه داشتن تشویق، از اعمال بد دور بمانند.
اول والدین باشید، دوم یک دوست
خانواده امن‌ترین کانون برای هر فرد است. پس باید این اطمینان را به فرزندان خود بدهید، هرچه شود، شما آنها را دوست خواهید داشت. این حس امنیت باعث می‌شود تا کودکان از موقعیت‌های بد و خطرناک دور بمانند تا امنیت احساسی خانواده خود را از دست ندهند.
ابراز عشق
حقیقتاً نظم و انضباط همیشه در قالب پیام محبت آمیز موثر واقع می شود.
زمینه سازی
به آنها بیاموزید که وقتی از مرزها عبور می‌کنیم یا قوانین را می‌شکنیم، آزادی‌های خود را از دست می‌دهند. شاید گفتن اینکه فرزندتان نمی‌تواند با دوستانش به سینما برود سخت باشد ولی مقتدر باشید.
سخن پایانی
به طور کلی در این مقاله به بررسی هر آنچه درباره تربیت، تشویق یا تنبیه یک کودک لازم است بدانید پرداختیم. تربیت صحیح کودک می‌تواند از آنچه فکر می‌کنید راحت‌تر باشد، اگر که نکات گفته‌شده در این مطلب را با آگاهی کامل رعایت کنید.
